Godzianów — wieś postępowa

Już od dłuższego czasu Spółdzielnia „Gro-J mada" w Warszawie (ul. Warecka 11-a) zapowiada wszystkim zainteresowanym, że w niedzielę dnia 3 kwietnia r. b. odbędzie się wycieczka do Godzianowa (pow. skiernie­wicki) celem bliższego poznania tej wsi, jej dziejów i dorobku społecznego. Oprócz wia­domości o tym na piśmie prezes wymienio­nej Spółdzielni i organizator wycieczki kol. Kazimierz Wyszomirski przy każdym spot­kaniu słowem żywej zachęty oddziaływał na przyjaciół i znajomych, żeby He wybrali na tę wiosenną przejażdżkę na wieś dla zoba­czenia ,,czegoś naprawdę ciekawego". O Godzianowie ten i ów z nas coś już przed tym słyszał, więc tym bardziej rodziła się ciekawość, jak to te opowieści, słyszane od innych, wyglądają w rzeczywistości. Choć więc pogoda niezbyt sprzyjała, bo było zim­no i pochmurno, zebrała się nas w dniu wy­znaczonym na dworcu kolejowym o właści­wej godzinie dość spora gromadka. Każdy zaś niósł godnie przypiętą na piersiach tę­czową wstążeczkę z napisem „Gromada", ja­ko hasło i znak rozpoznawczy wycieczkowi­czów. Wśród powitań, śmiechu i gwaru zaję­liśmy zamówione z góry miejsca w jednym wagonie i pociąg ruszył. Spółdzielnia Mleczarska w Godzianowie. Nie wiadomo kiedy znaleźliśmy się na stacji Płyćwia, gdzie już czekali na nas mło­dzi Godzianowianie. Po przywitaniu się ruszyliśmy dalej razem. Trzykilometrową od­ległość od wsi przeszliśmy piechotą, gwarząc ogólnie o stosunkach i warunkach tutejsze­go życia. Wchodzimy wreszcie w obręb Godziano­wa. Niejeden z nas rozgląda się ciekawie na prawo i na lewo, czy jakichś cudowności nie zobaczy. Ale nic. Nadzwyczajnych rzeczy nie widać. Za to droga dość debrze utrzymana, domy przy niej wyglądają schludnie i dostat­nio, obory i stajnie z oknami w ścianach, tu i ówdzie widać antenę radiową nad dachem, ludzie nie wyglądają biednie ani smut­no — ov/szem, u wszystkich widać dobrą po­stawę i pewność siebie. A grunta nie boga­te. Ziemia piasczysta i kamienista... Idziemy dalej. Na wzgórzu, w najwyż­szym punkcie wsi — duży budynek murowa­ny. To 7-klasowa szkoła powszechna nieda­wno wzniesiona. Zmierzamy ku niej, bo tam mamy się dowiedzieć od miejscowych dzia­łaczy bliższych szczegółów o wsi i o dotych­czasowym jej rozwoju. Po drodze mijamy Spółdzielnię Budowlaną i ładny budynek Spółdzielni Mleczarskiej oraz dzierżawiony przez Spółdzielnię Spożywców młyn. W szkole — po jej ogólnym obejrzeniu — zasiadamy w jednej z izb lekcyjnych i słu­chamy informacyj Godzianowian. Godzianów — opowiadają nam — to sta­ra wieś, bo wiadomości o niej sięgają cza­sów sprzed 500 lat. Należała dawniej do dóbr Księstwa �owickiego i była wsią czyn­szową, a więc nie pańszczyźnianą. Scalenie gruntów przeprowadzono w niej w latach 1890 — 1891. Liczy obecnie 146 gospo­darstw. Początki działalności społecznej odnoszą się tu do lat 1905, 1909 i 1913. W r. 1905, mianowicie, niektórzy z Godzianowian brali udział v/ tajnym ruchu niepodległościowym. W r. 1909 zorganizowano orkiestrę dętą, a potem chór kościelny 4-głcsowy, który ist­nieje do dziś. W r. 1913 z iniciatywy miejsco­wego proboszcza powstało Kółko Rolnicze. Wybuch wojny w r. 1914 powstrzymał je­dnak na pewien czas ten rozwój życia. Ale już w r. 1915 16 młodzież tutejsza przy współpracy nauczycielki utworzyła drużynę teatralną, która przekształciła się potem w Koło Młodzieży Wiejskiej. Przygo­towali wtedy m. in. dość trudną sztukę Ad-czyca p. t. „Kościuszko pod Racławicami", którą grali także dwa razy w Skierniewi­cach, swoim mieście powiatowym. Octąd Koło Młodzieży staje się z jednej strony szkołą działaczy społecznych, a z drugiej — najżywszym ośrodkiem gromadzkiej myśli twórczej i czynu zbiorowego. Odżywa również Kółko Rolnicze. Z roz­wojem prac tych dwu organizacyj idą w pa­rze powstające z biegiem czasu jedna za dru­gą placówki życia społeczno - gospodarcze­go i kulturalnego. A wszystko się rodzi i ro­zwija w sposób naturalny, od dołu, z odczu­wanej przez ludzi potrzeby — i dlatego ma trwałe podstawy bytu. A więc w r. 1923 powstaje Spółdzielnia Mleczarska, która od 13-tu członków na po­czątku dochodzi obecnie do liczby 700. (Na­leżą do niej i wsie okoliczne). W r. 1928 zorganizowano i uruchomiono Spółdzielnię Bu­dowlaną, w której się wyrabia dachówkę, pustaki itp., jako że o budulec w tych stro­nach dość trudno. W tymże roku młodzież męska zakłada Straż Pożarną, a młode gos­podynie, co przed tym należały do Koła Mło­dzieży, jednoczą się, organizując Koło Gospo­dyń Wiejskich, które obok prac oświatowo-gospodarczych prowadzi przedszkole dla małych dzieci. W r. 1935 dojrzała w pełni myśl założe­nia Spółdzielni Spożywców, przy której w następnym już roku uruchomiono piekar­nię spółdzielczą — tak jeszcze dziś rzadko spotykaną u nas placówkę społeczno-gospo-darczą. Rozwój piekarni skłonił znów Zarząd Spółdzielni do wydzierżawienia stojącego w pobliżu młyna. W ten sposób przemiał zboża i wypiek chleba odbywa się na miej­scu siłami własnymi wsi, a nadwyżka pie­czywa idzie na sprzedaż do Skierniewic. Przy tak ruchliwym i szybko się rozbu dowującym życiu społeczno-gospodarczym odczuwano coraz wyraźniej brak właściwego pomieszczenia dla szkoły powszechnej, sie­dzibą jej bowiem był mały i stary dom po dawnej plebanii, zupełnie nie odpowiadający obecnym potrzebom. Dlatego od r. 1934 ra­dzono nad tą sprawą i czyniono energiczne starania, aż doprowadzono budowę nowo­czesnego — jak na nasze stosunki — gmachu szkolnego do skutku. Dziś nie jest on wpraw­dzie wykończony jeszcze całkowicie, ale na­uka odbywa się już w nowych, jasnych i du­żych izbach, w warunkach zdrowotnych dla dzieci i nauczycielstwa bez porównania lep­szych niż dawniej. Ustawiony zaś na najwy \ szym punkcie wsi budynek szkolny jest jak­by widomym zewsząd znakiem postępu kul­turalnego Godzianowa i okolicy. Taka jest — w kilku rysach ujęta — hi­storia dorobku Godzianowian. Po wysłucha­niu jej wybraliśmy się wszyscy na bezpcśred nie obejrzenie tego, o czym słyszeliście. Zwiedziliśmy po kolei: mleczarnię spółdziel czą, piekarnię, wytwórnię wyrobów belo-niarskich, młyn, dzierżawiony przez Spół­dzielnię Spożywców, przedszkole, kościół i remizę strażacką. Po obiedzie zaś, spożytym w Kole Gospo­dyń, wycieczka nasza uczestniczyła w zebra niu Kółka Rolniczego, na którym między in­nymi omawiano sprawę przechowywania owoców i przetwórni owocarskiej, która wo­bec rozwoju we wsi sadownictwa staje się coraz bardziej żywotnym zagadnieniem. Ze swej strony uczestnicy wycieczki informo­wali Godzianowian o pracach społeczno-kul-turalnych central warszawskich lub o po­dobnym, jak w Godiianowie, rozv/ciu życia w innych sfrORittoh Polski. Spółdzielnia Budowlana w Godzianowie. Nad wieczorem — odprowadzani przez goszczących nas gospodarzy — wracaliśmy 237 ku stacji kolejowej, rozmyślając nad tyv, cośmy widzieli i słyszeli. I poza naocznym, materialnym dorobkiem, który — jak z po­wyższego wyliczenia widać — jest stosunko­wo bardzo duży, dwie rzeczy zasługują na szczególną uwagę i podkreślenie: jedna to fakt, iż dzisiejszy dorobek Godzianowa jest owocem wysiłku umysłowego i materialnego samej wsi i działaczy tutaj wyrosłych; za­wdzięczać to należy przede wszystkim — jak wynikało ze sprawozdań — wysokim war­tościom ideowc-wychowawczym, jakie zdo­łano wprowadzić cd początku do prac miej­scowego Koła Młodzieży; druga sprawa — to zjednoczenie sił społecznych wsi i zgod­na współpraca wszystkich przy budowani:* coraz to nowych placówek, podnoszących życie ogółu na wyższy poziom gospodarczy i kulturalny. Do niedużego jeszcze u nas szeregu wsi naprawdę zorganizowanych, nie cierpiących biedy i bezrobocia należy więc i Godzianów. Nie wszystko wprawdzie jeszcze osiągnięto, o czym się myślało i myśli. Bo brak dotąd spółdzielni oszczędnościowo - pożyczkowe], brak demu ludowego, brak spółdzielni zdro­wia, przetwórni owocarskiej itp. Ale Go-dzianowianie są dobrej myśli i krok za kro­kiem idą stale naprzód. Wszak i Kraków — powiadają — nie od razu zbudowano. Zadania s. I udzi biernych, obojętnych na to, co w ko- ło nich się dzieje, jest na szczęście na wsi coraz mniej. Pod tym względem przeżywamy wielkie zmiany. Kto wie, czy przyszły histo­ryk naszych czasów ni? nazwie �ych prze­mian, zachodzących w życiu wsi, przewro­tem, który skierował dzieje wsi a zarazem Polski na nowe, wielkie szlaki historii. Hi­storia tworzy się nie tylko czynami wojenny­mi, wielkimi zakładami przemysłowymi, roz­budową linii komunikacyjnych wodnych, ko­lejowych, dróg samochodowych (autostrad), ale także skromną pozornie pracą nad od­wodnieniem podmokłych ziem, uregulowa­niem potoku lub urządzeniem przeciwpoża­rowych zbiorników wodnych. Krótko i traf­nie ujął to Władysław Orkan, który rzekł, że ,,już postawienie mostu, płotu jest budowa­niem państwa". Takie z pozoru tylko skromne prace ma wykonywać gromada. Mówię z pozoru, bo one zadecydują przede wszystkim o obliczu wsi w przyszłości, o wyniku egzaminu, jaki nasze pokolenie zdaje w tej chwili przed przyszłością. Zupełnie niemożliwym jest ustalenie dla całej Polski tego co poszczególna gro­mada może i powinna zrobić. Na tym właś­nie samorząd polega, że określenie projekto­wanych prac, ich kolejność, sposób sfinanso­wania i wykonania należy do organów tego samorządu, a więc gdy chodzi o gromadę — do rady gromadzkiej. Mówiliśmy już o tym częściowo w Nr 7 — 8 „P.R.". W sali ogólnopaństwowej można jedy­nie mówić o pewnych zasadach i pewnych gromady M. możliwościach gromady na tle naszych ustaw i innych przepisów, na których podstawie powołano do życia te jednostki samorządu i wyznaczono im pewną rolę do spełnienia na wsi. Zakres działania gromady obejmuje prace podejmowane z własnej inicjatywy i współ­działania z gminą oraz wykonywanie zadań przekazanych przez gminę. Dc zakresu dzia­łania samodzielnie i samoistnie wykonywa­nego przez gromadę należy: zarządzanie majątkiem (w woj. połud­niowych nadto t. zw. dobrem gromadzkim) i rozporządzanie dochodami słąd płynącymi; w granicach swych dochodów — za­rządzanie sprawami o znaczeniu miejsco­wym, wynikającymi z sąsiedzkiego współży­cia i podejmowanymi w miarę możności ce­lem podniesienia stanu kulturalnego, zdro­wotnego i gospodarczego osiedli. Tak zostały w ustawie — jak widać krót­ko, ale dostatecznie wyraźnie — określone samoistne zadania gromady. Zadania groma­dy nie są przymusowe w tym znaczeniu, jak np. zadania gminy, na której z mocy ustawy ciąży np. obowiązek utrzymywania bu­dynków szkolnych, zaspakajania potrzeb rzeczowych szkół (opał, światło itp.). Gro­mada podejmuje wykonywanie zadań dobro­wolnie, z tym jednak, że muszą to być miej­scowe zadania publiczne, wynikające z są-riedzkiego współżycia, a których celem jest kulturalne, gospodarcze i zdrowotne nodnie-sienie wsi. Na te tylko cele mogą być obra­cane wszelkie jej dochody. W rozwinięciu krótkich przepisów usta­wy o ustroju samorządu terytorialnego z r. 1933, dotyczących wyżej omówionego za­kresu działania gromady, rozporządzenie (t. zw. wykonawcze, bo wykonujące szczegó­łowo ogólne przepisy ustaw) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z 1937 r. wyliczyło szereg konkretnych, szczegółowych celów, które w granicach swych dochodów może gromada urzeczywistnić. Wymienia więc jako zadania gromady: wznoszenie budynków szkolnych i ich utrzymywanie, zakładanie wzorowych ogród­ków szkolnych i przedszkoli; dodajmy od siebie, że poważnym zadaniem gromady jest np. zorganizowanie dowozu dzieci do szkół wyższego stopnia (siedmioklasowych); budowę i naprawę miejscowych, wios­kowych dróg publicznych, zakładanie ulic i chodników, budowę mostów oraz kładek; 3) opiekę nad biednymi mieszkańcami gromady i kalekami; budowę przytułków dla biednych, domów noclegowych i ich utrzy- manie; budowę domów gromadzkich; nazywa­my je zresztą różnie: domy ludowe, społecz­ne, ale chodzi o jedno i to samo: o dom, w którym mogłaby się mieścić siedziba urzędo­wa gromady (kancelaria gromadzka), biblio­teka, czytelnia ze świetlicą i inne urządze­nia gromadzkie; popieranie rolnictwa i hodowli przez: zakładanie poletek doświadczalnych, zakup narzędzi rolniczych, zakładanie i utrzymywa­nie podręcznych apteczek weterynaryjnych, szczególnie ochrona zwierząt, organizowanie stacji kopulacyjnych bydła, trzody i owiec, zakładanie i utrzymywanie grzebowisk zwie­rzęcych, zalesianie nieużytków, utrzymywa­nie straży polowej i leśnej, zagospodarowanie gromadzkiej ziemi ornej, łąk, pastwisk i la­sów, zakładanie i utrzymywanie sadów gro­madzkich, organizowanie kursów oświaty rolniczej; organizowanie i utrzymywanie warty nocnej, popieranie straży pożarnych, zakup przyrządów przeciwpożarowych i budowę zbiorników na wodę na wypadek pożaru; zakładanie i prowadzenie gromadzkich bibliotek, czytelni, świetlic; oświetlanie dróg, ulic i placów publicz­nych; organizowanie doręczania korespon­dencji w obrębie gromady, jeżeli nie spełnia­ją tego listonosze pocztowi; budowę i utrzymywanie gromadzkich studzien wodociągowych, kąpielisk, łaźni, ogrodów, boisk sportowych, cmentarzy: budowę i utrzymywanie rowów od­wadniających; sadzenie i utrzymywanie drzew przy­drożnych; zakładanie i utrzymywanie telefonu do ogólnego użytku mieszkańców gromady; propagowanie turystyki i ruchu letni­skowego, a także — dodajmy od siebie — przygotowanie gromady dla ruchu turystycz­nego i letniskowego. Mamy tu zatem wyliczony cały zespół spraw, który występuje w życiu publicznym wsi, od napoważniejszych, wymagających po­ważnych nakładów pieniężnych i szeregu lat pracy (budowa szkół, domów ludowych, od­wodnienie), do posiadających znaczenie tyl­ko na niektórych terenach Polski (ruch tu­rystyczno - letniskowy). Wszystkie zagadnie­nia są b. poważne, prawie równorzędne. Przeciwstawiają im się możliwości, które wo­bec potrzeb są wielokrotnie za małe; wy­czerpanie całego programu, który jest w tym wyliczeniu nakreślony, wymaga — w obec­nych warunkach — dziesiątków lat. Dlatego przed organami gromadzkimi (radą względ­nie zebraniem gromadzkim i sołtysem) i całą ludnością stoi odpowiedzialne zadanie, by ustalić kolejność prac. które będzie się pro­wadzić. Kolejność odpowiadać będzie pil­ności odpowiednich potrzeb. kłóra będzie nie we wszystkich gromadach jednako­wa: w jednej może najważniejszą rzeczą bę­dzie szkoła; w innej — studnia z dobrą wo­dą do picia, bo się szerzą choroby zakaźne;

O serwisie

“ Serwis poĹ›wiÄ™cony zagadnieniom oraz nowinkom na temat rolnictwa w okresie przedwojennym. Mam gĹ‚Ä™bokÄ… nadzieje, ĹĽe zawarte tutaj rady, znajdÄ… zastosowanie w rolnictwie teraĹşniejszym.”