UstrĂłj szkolnictwa w Polsce przedwojennej

W r. 1932 uchwalona została przez Sejm i Senat nowa ustawa o ustroju szkolnictwa w Polsce. Wprowadziła ona w naszym nauczaniu szkolnym i w uza­leżnieniu jednych szkół od drugich wie­le zasadniczych zmian. Ponieważ duża ilość spośród naszych Czytelników in­teresuje się bliżej tymi sprawami, w tym i w paru następnych numerach ogłosimy szereg artykułów kol. Zyg­munta Zaleskiego, który — jako znaw­ca tych zagadnień — poinformuje wszy­stkich: o ustroju naszego szkolnictwa, o jego organizacji oraz o różnych ty­pach szkół i ich zadaniach. Będzie to z pożytkiem zarówno dla tych, którzy my­ślą o dalszym kształceniu się, względ­nie kogoś ze swoich bliskich muszą po­syłać do szkoły, jak i dla wszystkich, którym sprawa oświaty szerokich mas leży na sercu. SDotykamy się w życiu z różnymi szkołami i nie łatwo zorientować się, że wszystkie one powiązane są między sobą w system zwa­ny ustrojem szkolnictwa. Ustrój ten został wyraźnie ustalony przez ustawę, która okre­śliła rodzaje szkół, ich wzajemną zależność i zasady organizacyjne różnych typów szkół. Omówimy pokrótce najważniejsze ustro­jowe postanowienia tej ustawy. Przede wszystkim ustawa rozróżnia szko­ły państwowe, publiczne i prywatne. Pań­stwowymi szkołami są takie, które całkowi­cie utrzymuje państwo. Publicznymi nazy­wają się szkoły, utrzymywane w części przez państwo i w części przez samorządy w spo­sób ustalony przepisami. Pozostałe zaś szko­ły ustawa nazywa prywatnymi. Jeśli chodzi o podział szkół według po­ziomu nauki w nich udzielanej, to podstawą jest szkolnicwo powszechne; następnie idą szkoły średnie, tj. gimnazja i licea, i w końcu szkolnictwo wyższe. Szkoły powszechne zwały się dawniej ele­mentarnymi, początkowymi lub ludowymi. Obecnie otrzymały nazwę powszech­nych, ponieważ wszystkich jednakowo obo­wiązuje pobieranie nauki w zakresie udzie­lanym przez te szkoły. Obowiązek ten nazywa się ogólnie obo­wiązkiem szkolnym. Ustawa postanowiła, że obowiązek szkolny trwa lat siedem i obejmu­je wszystkie dzieci w wieku od siedmiu do trzynastu lat. W związku z tym w szkołach powszechnych jest siedmioletni kurs nauki. Aczkolwiek czas trwania obowiązku szkolne­go dla wszystkich dzieci jest jednakowy, to jednak szkoły powszechne różnią się między sobą programem nauki i dzielą się wobec te­go na trzy stopnie, tj. szkoły powsz. I-go stopnia, II-go i III-go. Z nich zaś tylko szko­ły III-go stopnia obejmują pełny program nauczania powszechnego. Szkoły I-go stop­nia obejmują cztery klasy programowe; szko­ły II-go stopnia — sześć klas i szkoły III-go stopnia — siedem klas. Stopień szkoły pow­szechnej zależny jest od liczby uczniów i li­czby nauczycieli, uczących w danej szkole. W następnym numerze omówimy szczegóło­wo, dlaczego są różne szkoły oraz kiedy ja­kiego stopnia szkoła powszechna być po­winna. Uczęszczanie przez siedem lat do szkoły powszechnej czyni zadość obowiązkowi szkol­nemu. I na tym formalnie wyczerpuje się powszechne wykształcenie. Wprawdzie wy­mieniona ustawa przewiduje jeszcze obo­wiązkowe dokształcanie młodzieży od chwili ukończenia obowiązku szkolnego do 18 lat, ale dotychczas nie ma jeszcze odpo­wiedniej organizacji tego dokształcania. Następnym stopniem szkolnictwa są gim­nazja. Program nauczania jest w nich oparty na poziomie szóstej klasy szkoły powszech­nej. To znaczy, że tylko szkoły II-go i III-go stopnia dają dostateczne przygotowanie dla dalszego kształcenia się w gimnazjach. Zwa­żywszy, że olbrzymia większość szkół pow­szechnych na wsi jest szkołami I-go stopnia, łatwo zrozumieć, że znaczna liczba dzieci wiejskich nie może bezpośrednio ze swojej szkoły na wsi przejść do gimnazjum. Poprze­dnio, przed wejściem w życie postanowień wymienionej ustawy o ustroju szkolnictwa (rok 1932), do I Masy gimnazjum można by­ło przejść po ukończeniu czterech klas szko­ły powszechnej. Obecnie pierwsze dwie kla­sy dawnego gimnazjum zostały skasowane. A więc dzisiejsza I-sza klasa gimnazjalna od­powiada mniej więcej dawnej klasie trzeciej. Na tym głównie polega zmiana ustroju szkolnictwa i w zmianie tej są dla wsi złe i dobre strony, które innym razem omówimy jeszcze nieco dokładniej. Gimnazja dzisiaj są: ogólnokształcące i zawodowe. Gimnazja ogólnokształcące obej­mują czteroletni kurs nauki i stanowią tylko drugi etap przygotowania ogólnego dla dal­szego kształcenia się w liceach. Gimnazja za­wodowe obok dalszego (poza powszechnym) wykształcenia ogólnego dają przygotowanie zawodowe do życia w różnych kierunkach. Są więc gimnazja zawodowe: mechaniczne, handlowe, budowlane, elektrotechniczne, dro­gowe, krawieckie, biełiźniarskie itp. Ogólnym ich zadaniem jest przygotowanie w ciągu dwóch lub czterech lat wykwalifikowanych teoretycznie i praktycznie pracowników za­wodowych. Zależnie od zawodu mogą one być męskie, żeńskie lub wspólne dla chłop­ców i dziewcząt — podobnie, jak i gimnazja ogólnokształcące. Przygotowanie zawodowe na wyższym poziomie dają licea zawodowe różnych spe­cjalności, do których przyjmuje się kandyda­tów po ukończeniu gimnazjum ogólnokształ­cącego. Zależnie od zawodu mają licea dwu­letni lub trzyletni program nauki. W trzyletnich liceach nauczycielskich przygotowuje się obecnie kandydatów na na­uczycieli szkół powszechnych, którzy po­przednio przygotowywali się do pracy w zna­nych powszechnie na wsi seminariach nau­czycielskich. Dalsze ogólne wykształcenie dla mło­dzieży kończącej gimnazja ogólnokształcące dają licea ogólnokształcące, różniące się mię­dzy sobą programem, zależnie od zaintereso­wań i upodobań kandydatów. W jednych więcej czasu poświęca się na nauki przyrod­nicze lub matematyczne, w innych więcej czasu na naukę o człowieku lub obce języki. Licea ogólnokształcące są wybitnie szkołami przygotowującymi kandydatów do szkół wyższych, zwanych akademickimi, (uniwersy­tety, politechniki) i do nieakademickch, mię­dzy innymi do dwuletnich szkół nauczyciel­skich zwanych pedagogiami. ...Jak rybitwy strojne lodzie Już szybują po tej wodzie I na wieniec każdy czycha I niejedno serce wzdycha Czy szczęśliwie wieniec spłynie Kto go chwyci na tej fali Czy na wirze gdzie zaginie czyli gładko spłynie dalej? Pluszcza łodzie, płyną wianki i niejedno serce bije i niejedno stanie w szranki co się na dnie duszy kryje. Wincenty Pol Obok wymienionych poprzednio normal­nych typów szkół ogólnokształcących i zawo­dowych są jeszcze różne kursy zawodowe — na ogół krótkoterminowe. Oparto je na róż­nych poziomach przygotowania ogólnego. Są również niższe szkoły zawodowe i przysposo­bienia zawodowego. Zwracają one główną uwagę na praktyczne opanowanie zawodu. Kandydatów przyjmuje się nawet bez przy­gotowania ogólnego w zakresie sześciu klas szkoły powszechnej. Przykładem takich szkół są powszechnie znane na wsi^ szkoły rolnicze, zwane obecnie szkołami przysposo­bienia rolniczego lub przysposobienia gospo­dyń wiejskich. Oprócz tego dla młodzieży pracującej w rzemiośle, przemyśle i handlu organizowane są wieczorowe szkoły dokształ­cające zawodowe.

O serwisie

“ Serwis poĹ›wiÄ™cony zagadnieniom oraz nowinkom na temat rolnictwa w okresie przedwojennym. Mam gĹ‚Ä™bokÄ… nadzieje, ĹĽe zawarte tutaj rady, znajdÄ… zastosowanie w rolnictwie teraĹşniejszym.”